Қазақстан Қаржыгерлер Қауымдастығы 2021 жылдың 9 айындағы Қазақстанның банк секторына жасалған шолуды жариялады
- Сарапшылардың дергінше еліміздің банк секторындағы негізгі тенденциялар мынадай:
Жинақтарды экономиканы борыштық қаржыландыру көздеріне түрлендірудің тиімді тетігінің арқасында 2021 жылғы қаңтар-қыркүйекте ₸14,9 трлн. сомаға жаңа қарыздар берілді. Бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 46% — ға немесе 4,7 трлн-ға жоғары. - Бұл ретте заңды тұлғаларға берілген несиелердің басым болуына (52%) қарамастан, корпоративтік портфельге қарағанда (+4% немесе 273млрд) бөлшек портфельдің (+27% немесе 2,1 трлн) неғұрлым айқын өсуі байқалады.
- Мұндай динамика заңды тұлғалардың проблемалық несиетерін ірі қатысушы тарапынан есептен шығарумен (−маусымда 475 млрд теңге) және ағымдағы бизнес-қарыз алушыларды қайта қаржыландырумен байланысты болуы мүмкін.
- ЕДБ-ның ресурстық базасы депозиттер есебінен (+16% немесе 3,5 трлн теңге) айтарлықтай өсті, бұл азаматтар мен кәсіпорындардың кірісін қалпына келтіру, сондай-ақ салымдар бойынша пайыздық сыйақыны капиталдандыруға байланысты.
- Пайданы капиталдандыру есебінен және дивидендтердің төленуіне қарамастан ЕДБ-нің меншікті капиталы да орнықты өсуді жалғастыруда (+10% немесе ₸395 млрд). Сектордың пайдасы 2020 жылдың ұқсас кезеңінде ₸597 млр теңге болса, биыл 925 млрд теңгеге дейін ұлғайды.
- Макроэкономикалық жағдайлардың айтарлықтай жақсаруы экономика субъектілерінің қарыз ресурстарын пайдалану және жинақ ақшаларын қалыптастыру қабілетіне оң әсерін тигізеді.
- Операциялық ортадағы және ЕДБ қызметінің көрсеткіштеріндегі оң үрдістер рейтингтік агенттіктердің бағаларында да көрініс тапты. Жыл басынан бері 8 екінші деңгейлі банктің рейтингі жоғарылап (S&P, Fitch және Moody’s бойынша рейтингтер 12 рет жоғарылады), қалғандарында бірде-бір теріс әрекет қабылданбағаны расталды.
Экономикалық белсенділіктің жандануы, қарыз ресурстарына сұраныстың артуы, сондай-ақ жеңілдікті бағдарламалардың қолданылуы жағдайында 2021 жылы жаңа несиелер беру көлемі айтарлықтай өсті. Бұған монетарлық жағдайларды қалыпқа келтіру және пайыздық мөлшерлемелердің өсуін күту жөніндегі шаралар да ықпал етуі мүмкін.
Бұл ретте бөлшек несие беру, атап айтқанда тұтынушылық (+28% ж.б.) және ипотекалық сегменттер (+23% ж.б.) несие қоржынының өсу драйвері болды. Бөлшек қарыз алушылардың жоғары белсенділігі кейінге қалдырылған сұранысты іске асыруға, сондай-ақ зейнетақы жинақтарын ішінара алып қою есебінен несиелік жүктеменің төмендеуіне және оларды ипотекалық қарыз алуға жіберу мүмкіндігіне байланысты болуы мүмкін. Сонымен қатар, корпоративтік портфельдің өсуі қалыпты болды (+4%) және NPL-ді есептен шығаруға және ағымдағы бизнес-қарыз алушыларды қайта қаржыландыруға байланысты болды.
Несиелеудің жанданғанына қарамастан, сектор активтерінің құрылымындағы несие портфелінің үлесі өтімді активтер деңгейінен сәл жоғары (тиісінше 51% және 45%). Бұл несиелеудің одан әрі өсуінің жоғары әлеуетін, әсіресе сектордағы капиталдың берік және өсіп келе жатқан қорын көрсетеді.
Дегенмен, несиелік белсенділіктің одан әрі серпіні, әсіресе бөлшек сауда сегментінде бір реттік факторлардың (кейінге қалдырылған сұраныс, зейнетақы артығын алу) сарқылуына және мемлекеттік бағдарламалардың қысқаруына байланысты баяулауы мүмкін. Корпоративтік сегментте көп нәрсе қарыз ресурстарына сұраныс сапасына, жұмыс істеп тұрған қарыз алушылардың қаржылық тұрақтылығына, сондай-ақ ауқымды мемлекеттік бағдарламалардың бағыты мен көлеміне байланысты болады.
