QAMS Басқару Ассоциациялар кеңесінің төрағасы Ерқанат Әбени «Қататомөндіріс» акциялары бағасына қатысты өз болжамын жария етті. Өз сараптамасында ол атом өнеркәсібінің бүгінгі жай-күйін, әлемдік сұранысты, сонымен қатар әлдемгі қор биржаларында атом компаниялары акцияларының бағаларына шолу жасады. Мақалада қор нарығы ғана емес, әлемдегі энергетика нарығындағы қалыптасқан жағдайға да толыққанда талдау жасалған.
дүниежүзілік ядролық қауымдастықтың (World Nuclear Association, WNA) деректері бойынша тұрақты энергетикаға өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру үшін адамзатқа 2050 жылға қарай көмірсутегінен бас тарту шеңберінде электр энергиясының кемінде 25% -ін қамтамасыз ететін ядролық энергия қажет болады. Бұл көрсеткішке қол жеткізу үшін 2050 жылға қарай ядролық Өндіріс бүкіл әлемде үш есе артуы тиіс
Акция бағасы
Уран бағасы мен уран компанияларының ETF (Exchange-traded Fund, биржада саудаланатын және әдетте белгілі бір санаттағы акциялар портфелінен тұратын қор) саудаланатын акциялары соңғы уақытта тез өсті және бұл өсім енді тоқтамайтын сияқты. Уранның споттық бағасы жыл басында бір фунт (433 грамм) үшін 30 доллардан 43,85-ке дейін өсті,спекуляция кезінде тіпті баға 50 долларға жетті.
Уранның әлемдік өндірісінің 42% — і тиесілі » Қазатомөнеркәсіп » АҚ осыдан тура үш жыл бұрын IPO-ға шыққан $11,7-ден $48,4-ке дейін шамамен төрт есе өсті.
Қазатомөнеркәсіптің акцияларын АІХ АХҚО биржасында, Лондондық LSE және GDR биржаларында, сондай-ақ KASE және кейбір еуропалық биржаларда сатып алуға болады.
Уран көшбасшысының ең жақын бәсекелесі әлемдік үлестің 13% -і тиесілі канадалық Cameco Corporation компаниясы жыл басындағы $10-дан $27.57-ға дейін өсті
Бірақ бұл өсім осымен тоқтамақ емес және ұзақ мерзімді перспективада уранның да, уран өндірушілердің де акцияларының да құны өсе бермек.
Өндірушілер уранның бағасын кем дегенде $60, ал болып жатса 85 долларға сатқысы келеді
Уран нарығы әрқашан ерекше және жабық болды. Негізгі мәмілелер ұзақ мерзімге жасалатын келісімшарттар және өндірушілер мен энергетикалық коммуналдық кәсіпорындар арасында жеке жасалады.
Жабық сауда-саттыққа қатысушылар үшін бағаға қатысты кейбір бағыттарды белгілеу мақсатында ғана спот-нарықта аз бөлігі сатылады. Сондықтан UX Consulting Co (Uk) консалтингтік компаниясы жариялаған уран бағасы нарықтағы ағымдағы жағдайды жанама түрде көрсетеді.
Қазатомөнеркәсіпте уран өндірудің өзіндік құны әлемдегі ең төмен болғанына (бір фунт үшін $10 жуық) қарамастан, компания бағаға ықпал ету үшін өзінің көшбасшылық позицияларын толық көлемде пайдаланады. Younews.kz дерек көздеріне сәйкес, бұл компания иелігіндегі кеніштердің барлығын игеруі үшін бағаның 60-70 доллар болуы ыңғайлы. Қазіргі уақытта уранның баланстық қоры бар барланған 56 кен орнының 14-і игерілуде, ал қалған 42-сі резервте тұр.
Егер соңғы уақытқа дейін баға соғысында тұтынушылар өндірушілердің шабуылдарына тойтарыс бере алса, жақында елдердің ядролық энергетикаға деген қызығушылығы артты. Бірақ бұл шайқаста ең күшті соққыны инвесторлар мен алыпсатарлар жасады.
Біздің елімізге қарағанда Батыс елдерінде бір нәрсеге инвестиция салу ниеті пайда болған жерде, осы сұранысты қанағаттандыруға дайын құралдар пайда болады. Ураннан пайда табу мүмкіндігін көрген трейдерлер, жаңбырдан кейін саңырауқұлақтай пайда болып, уран ETF өсе бастады. Бүгінгі таңда әлем бойынша олардың саны 26-ға жетті. Олардың ішіндегі ең әйгілі және ең үлкені-Global x Uranium ETF (URA), оның капиталданды бүгінде $1,5 млрд, ал жыл басындағы кірістілік — 115%.
Осы үрдістерді байқап қалған Қазатомөнеркәсіп АХҚО базасында Қазақстан Ұлттық Банкінің Ұлттық инвестициялық корпорациясымен бірлесіп ANU Energy OEIC Ltd табиғи уран қорын құрып, сауатты қадам жасады. Үлестер 48,5% — ға және 3% бөлді, және ол Genchi Global Limited қорының менеджеріне берілді. Құрылтайшылар $50 млн салды және AIX-ке жеке немесе жария орналастыру арқылы бөлшек сауда және институционалдық инвесторлар есебінен уран сатып алуға инвестициялар көлемін ұлғайтуға ниетті.
Энергетика нарығы
Қазіргі уақытта әлемдік электр энергиясын өндірудің шамамен 10% атом энергиясына тиесілі. Бейбіт атом болашақта энергиямен қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады деп күтілуде.
Жақында Глазгода климаттық көір өнідіріс біртіндеп азайтуды және кедей елдерге климаттың өзгеруіне қарсы тұруға көмектесу туралы келісім жасалды. Көптеген елдер энергия алу кезінде көмір мен газды атомға тез және үнемді ауыстыруды жөн көреді. Ядролық энергия өндірісінде іс жүзінде көмірқышқыл газы мен басқа да ластаушы заттар шығарылмайды.
Ірі қалаларындағы газ бен түтіннен зардап шеккен Қытай 150-ге жуық жаңа реактор салуды жоспарлап отыр. Энергетикалық құрылымында көмірді көп тұтынатын Глазгодағы Климаттық саммитте 2070 жылға қарай нөлдік көміртегі шығарындыларына, соның ішінде атом реакторларын салудың ауқымды бағдарламасы арқылы қол жеткізуге уәде берді.
Жақында Ұлыбритания 2050 жылға қарай таза нөлдік көміртегі шығару Стратегиясын ұсынды. Бұл стратегияда жаңа Атом энергиясы маңызды рөл атқарады, ел болашақтың ядролық энергетикасын дамыту қоры арқылы 166 миллион доллар инвестиция салуды көздеп отыр.
АҚШ-та Байденнің $1 трлн инфрақұрылымдық жоспары атом реакторларының жаңа түрін әзірлеу мен салуды қамтиды. Бірінші кезеңде бұл бағдарламаға $350 млн қарастырылған.
Франция атом реакторларының құрылысын қайта бастауға ниет білдірді, дегенмен Макрон өзінің президенттігінің басында қолданыстағы 67% — дан 50% — ға дейін төмендетуге уәде берді. Оған ЕО-ның көптеген елдері қосылды, олар Ресей тарапынан үнемі газбен бопсалауынан және Кремльдің көрші елдермен транзиттік қатынастарының тұрақсыздығынан шаршады.
Уранға сұраныстың артуына тұрақты өсіп келе жатқан әлемдік энергия тұтыну себеп. Әлемдік энергетикалық агенттіктің (International Energy Agency) мәліметтеріне сәйкес, алдағы екі онжылдықта әлем халқының шамамен екі миллиардқа артуын және өмір сүру деңгейінің артуын ескере отырып, 2040 жылға қарай электр энергиясын тұтыну 49% — ға өседі деп болжануда. Халықтың электромобильдерге тез ауысуын ескере отырып, тұтынудың өсуі әлдеқайда жылдам болуы мүмкін.
Бұл ретте, Дүниежүзілік ядролық қауымдастықтың (World Nuclear Association, WNA) деректері бойынша тұрақты энергетикаға өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру үшін адамзатқа 2050 жылға қарай таза және сенімді төмен көміртекті қамтамасыз ету шеңберінде электр энергиясының кемінде 25% — ын қамтамасыз ететін ядролық энергия қажет болады. Бұл көрсеткіштерге қол жеткізу 2050 жылға қарай ядролық буын бүкіл әлемде үш есе артуы тиіс дегенді білдіреді
Осы факторлардың барлығы таяу болашақта уранды тұтыну ұдайы ұлғаятынын білдіреді, бұл әрине отын бағасына әсер ете алмайды, ал Қазатомөнеркәсіп жаңа кен орындарын игере отырып, өзінің капиталдандыруын арттыруды жалғастырады және жаңа пайда болған компаниялардың 49% — ын сұранысқа ие және сырттан инвестициялар тарта отырып сатуға болады.
Уран компаниялары акцияларының өсуінің негізгі факторларының бірі ядролық технологиялар саласындағы елеулі прогресс болып табылады. Қытай, АҚШ, Ресей, Польша және Ұлыбритания қазір шағын модульдік реакторларды (SMR) әзірлеуде, олар атом энергетикасы объектілерін салу кезіндегі күрделі шығындарды айтарлықтай азайтуға және олардың бүкіл әлемде қолжетімділігін арттыруға тиіс.
Шағын реакторларды кәдімгі жүк машинасына салуға болатындықтан, оларды инфрақұрылымы артта қалған шалғай аудандарда, сондай-ақ электр жүйелері аз елдерде қолдануға болады. Бұл жағдайда оларды бір немесе көп модульді қондырғылар ретінде орналастыруға болады.
Реактор неғұрлым шағын болса, соғұрлым қауіпсіз болады,. SMR қызып кету ықтималдығы аз, өйткені олардың кішкентай ядролары үлкен реакторлардағы ядроларға қарағанда әлдеқайда аз жылу шығарады. SMR технологиясындағы инновациялық әзірлемелер салқындатқыш сорғылардың істен шығуы сияқты басқа инженерлік қауіптерді де төмендетуі мүмкін
Әлемде жаңартылатын энергия көздерінен энергия өндіру соңғы бес жылда екі есе өсті. Жел және күн энергетикасына жыл сайынғы әлемдік инвестициялар бүгінгі күні атом энергиясына салынатын қаражаттан асып түседі.
Бірақ, өкінішке орай, ЖЭК саласы қазір жабдық бағасының, оған қызмет көрсетудің де, жөндеудің қымбат болуы секілді проблемалармен бетпе-бет келді. Айта кетейік, Қазақстанның оңтүстігіндегі Қордай асуында 40 жел генераторының 17-сі жұмыс істемей тұр.
Жалпы, нарықтағы осындай құбылуларға қарамастан, Қазатомөнеркәсіп ұдайы өсуде. Акция бағасының жақын арада қалай өзгеретінін болжау қиын, мүмкін қысқа мерзімді трейдерлер мен қорлар пайда табу үшін спекуляцияға баруы ықтимал, бұл жағдайда акция алдымен $44 дейін қымбаттап, кейін 38,5 долларға тұрақтауы мүмкін. Бірақ ұзақ мерзімді перспективада жоғарыда аталған барлық факторлар мен дәлелдерді ескере отырып, акция алдағы жылдары қымбаттауы да мүмкін. Қазатомөнеркәсіп биржада таяу жылдары ғана саудалана бастады.
